لیزر درمانی در سگ‌ها: کاربردها، مزایا، عوارض و زمان‌بندی جلسات

لیزر درمانی برای سگ‌ها یک گزینه درمانی مکمل یا جایگزین برای مدیریت درد مزمن، التهاب و بهبود زخم است که به طور فزاینده‌ای محبوب شده است. در بسیاری در بیمارستان های دامپزشکی و کلینیک های معروف تهران و ایران ، یکی از پیشنهادات اصلی بعد از جراحی ها استفاده از لیزر تراپی است .

اگر آرتروز سگ پیر شما بدتر می‌شود، ممکن است از خود بپرسید که آیا ارزش دارد که برای لیزر درمانی به یک کلینیک دامپزشکی که این خدمات را ارائه می‌دهد، مراجعه کنید یا خیر.

درباره چگونگی و زمان کمک لیزر درمانی برای سگ‌ها و اهمیت مدیریت حرفه‌ای بیشتر بدانید.

لیزر درمانی برای سگ‌ها چیست؟

لیزر درمانی – که در دامپزشکی با نام فوتوبیومدولاسیون نیز شناخته می‌شود – روشی غیرتهاجمی است که با استفاده از طول موج‌های ویژه نور، فرآیند ترمیم طبیعی بدن را فعال می‌کند.
به گفته متخصصان جراحی ارتوپدی دام‌های کوچک، این نور متمرکز قادر است به لایه‌های عمیق بافت نفوذ کرده و سلول‌ها را به تولید انرژی بیشتر تحریک کند. افزایش تولید ATP در سلول‌ها باعث تسریع بازسازی بافت، کاهش التهاب، بهبود جریان خون و در نتیجه تسکین درد می‌شود.

این نوع نوردرمانی می‌تواند در درمان طیف وسیعی از مشکلات، از زخم‌ها و آسیب‌های مزمن گرفته تا درد مفصلی و اختلالات اسکلتی، نقش مؤثری داشته باشد. قدرت نفوذ نور و شدت انرژی تابیده‌شده از عوامل مهمی هستند که تعیین می‌کنند درمان تا چه حد مؤثر خواهد بود.

کلاس‌های مختلف لیزر و کاربرد آنها

لیزرهای مورد استفاده در حیوانات خانگی در چند کلاس مختلف دسته‌بندی می‌شوند.
لیزرهای کلاس IV توان بالاتری دارند و معمولاً گرما تولید می‌کنند؛ همین ویژگی باعث می‌شود نور سریع‌تر به عمق بافت برسد و در مواردی مثل دردهای شدید یا آسیب‌های عمیق عضلانی و تاندونی کاربرد بیشتری داشته باشند. با این حال، به دلیل احتمال ایجاد حرارت زیاد، تنظیم دقیق آنها اهمیت زیادی دارد تا خطر سوختگی بافتی به حداقل برسد.

در مقابل، لیزرهای کلاس IIIB که به نام «لیزر سرد» نیز شناخته می‌شوند، شدت انرژی کمتری دارند و گرمای قابل‌توجهی ایجاد نمی‌کنند. این لیزرها ایمن‌ترند و برای بسیاری از سگ‌ها مناسب‌اند، اما مدت زمان بیشتری لازم است تا انرژی کافی در بافت تجمع پیدا کند. به طور مثال، درمانی که با لیزر کلاس IV تنها پنج دقیقه طول می‌کشد، با لیزر کلاس IIIB ممکن است حدود ۱۰ تا ۱۲ دقیقه زمان ببرد.

اهمیت تنظیم دوز لیزر

درمان لیزری تنها زمانی مؤثر است که دوز صحیح انرژی به بافت مورد نظر برسد. این دوز بر اساس فاکتورهایی مانند نوع و کلاس لیزر، اندازه سگ، عمق و وسعت ناحیه تحت درمان و نوع بیماری محاسبه می‌شود.
میزان انرژی معمولاً بر حسب ژول بر سانتی‌متر مربع سنجیده می‌شود و دامپزشک با توجه به شرایط هر حیوان، تنظیمات مناسب را انتخاب می‌کند تا بهترین نتیجه درمانی حاصل شود.

اثربخشی و محدودیت‌های لیزر درمانی در سگ‌ها

لیزر درمانی در دامپزشکی حوزه‌ای نسبتاً نوظهور است و به همین دلیل، مطالعات موجود درباره آن هنوز گسترده و یکدست نیستند. بسیاری از پژوهش‌ها با نمونه‌های کوچک، نبود گروه کنترل یا تفاوت در پروتکل‌های درمانی انجام شده‌اند؛ عواملی که می‌توانند نتایج را تحت‌تأثیر قرار دهند و گاه باعث گزارش‌های متناقض شوند.

با وجود این محدودیت‌ها، ترکیب داده‌های موجود از تحقیقات انسانی و حیوانی، همراه با تجربه‌های عملی دامپزشکان، نشان می‌دهد که لیزر درمانی می‌تواند برای گستره‌ای از مشکلات اسکلتی، عضلانی و التهابی مفید باشد. این روش بدون درد انجام می‌شود، نیاز به بیهوشی ندارد و میزان عوارض جانبی آن بسیار پایین گزارش شده است. از همین رو اغلب به عنوان یک روش کمکی در کنار درمان‌های رایج پیشنهاد می‌شود.

این رویکرد به‌خصوص برای سگ‌هایی اهمیت دارد که نمی‌توانند از داروهای معمول مانند NSAIDها (داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی) استفاده کنند؛ از جمله حیواناتی که دچار نارسایی کلیه هستند و مصرف این داروها برایشان خطرناک است.

موارد منع استفاده از لیزر درمانی

اگرچه این روش در بسیاری از شرایط ایمن است، اما در برخی موارد نباید مورد استفاده قرار گیرد. دامپزشکان هشدار می‌دهند که لیزر درمانی در شرایط زیر می‌تواند خطرناک باشد:

• وجود تومور یا بافت سرطانی: لیزر با تحریک فعالیت سلولی ممکن است رشد توده را تسریع کند.

• ناحیه تیروئید: تابش لیزر می‌تواند باعث افزایش غیرطبیعی تولید هورمون‌ها شود.

• شکم حیوانات باردار: اطلاعات کافی درباره تأثیر لیزر بر جنین وجود ندارد، بنابراین خطر بالقوه نامشخص است.

• سگ‌های نابالغ با صفحات رشد استخوانی باز: داده‌ای برای تعیین تأثیر لیزر بر رشد استخوان وجود ندارد، پس احتیاط ضروری است.

چرا نباید از دستگاه‌های لیزر خانگی استفاده کرد؟

در سال‌های اخیر دستگاه‌های لیزر خانگی برای حیوانات خانگی وارد بازار شده‌اند، اما متخصصان به‌شدت نسبت به استفاده از آنها هشدار می‌دهند. این دستگاه‌ها معمولاً:

• قدرت کافی برای نفوذ مناسب به بافت را ندارند،

• طول موج استاندارد و ایمن درمانی را فراهم نمی‌کنند،

• و مهم‌تر از همه، کار با آنها نیازمند دانش دقیق آناتومی و اصول درمانی است.

بدون آموزش مناسب، صاحب حیوان نمی‌تواند تشخیص دهد کدام ناحیه باید هدف قرار گیرد یا چه مقدار انرژی ایمن است. این موضوع هم اثربخشی درمان را کاهش می‌دهد و هم ممکن است منجر به آسیب بافتی شود.

• اضطراب طوفان یا سر و صدا :این شامل ترس از رعد و برق، آتش‌بازی یا سایر صداهای بلند و غیرمنتظره است.
• اضطراب جدایی : در موارد خفیف تا متوسط اضطراب جدایی، زمانی که حیوان خانگی به تنهایی رها می‌شود.
• اضطراب سفر (مثلاً رانندگی با ماشین)
• ترس از مراجعه به دامپزشک
• اضطراب عمومی
• شل شدن عضلات و آرام‌بخشی خفیف
• پرخاشگری :‌در برخی موارد، برای کاهش رفتارهای پرخاشگرانه که ریشه در ترس و اضطراب دارند، ممکن است تجویز شود.

کاربردهای رایج الپرازولام برای گربه‌ها
– اضطراب موقعیتی (مثلاً مراجعه به دامپزشک، سفر)
– پرخاشگری مبتنی بر ترس
– تحریک اشتها
– سندرم روده تحریک‌پذیر (در برخی موارد)
– اسپاسم یا تشنج عضلانی (استفاده نادر)

از آنجا که زاناکس برای گربه‌ها و سگ‌ها اثرات آرام‌بخش و شل‌کننده عضلات دارد، ممکن است در ترکیب با سایر درمان‌ها برای نگرانی‌های مختلف رفتاری یا عصبی نیز تجویز شود.

لیزر درمانی برای سگ‌ها چه مشکلاتی را می‌تواند بهبود دهد؟

لیزر درمانی یکی از روش‌های نوین و غیرتهاجمی است که می‌تواند به تنهایی یا در کنار سایر درمان‌ها برای مدیریت طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و آسیب‌ها در سگ‌ها به کار رود. دامپزشکان معمولاً این روش را برای بهبود درد، کاهش التهاب و سرعت‌بخشیدن به روند ترمیم بافتی توصیه می‌کنند. در ادامه، مهم‌ترین مواردی را که لیزر درمانی می‌تواند در آنها مفید باشد بررسی می‌کنیم:

۱. آرتروز (استئوآرتریت)

آرتروز از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن مفصلی در سگ‌هاست و یکی از اصلی‌ترین مواردی است که در آن لیزر درمانی کاربرد گسترده‌ای دارد.
لیزر با کاهش التهاب مفاصل و کاهش حساسیت عصبی، به تسکین درد کمک می‌کند. همچنین تولید واسطه‌های التهابی را کم کرده و به حیوان کمک می‌کند تا تحرک بهتری داشته باشد. بسیاری از سگ‌های مسن با آرتروز متوسط تا شدید، پس از چند جلسه لیزر، بهبود قابل توجهی در راه رفتن، برخاستن و فعالیت روزمره نشان می‌دهند.

۲. کمک به بهبود پس از جراحی

لیزر درمانی به‌عنوان یک ابزار تقویتی در دوران نقاهت بعد از عمل‌های جراحی بسیار موثر است.
به‌ویژه در سگ‌هایی که تحت جراحی‌های ارتوپدی مانند TPLO (برای درمان آسیب رباط صلیبی) قرار گرفته‌اند، لیزر می‌تواند:

• درد و تورم پس از جراحی را کاهش دهد،

• جریان خون و ترمیم بافت را بهبود بخشد،

• و به حیوان کمک کند زودتر وزن‌گذاری روی پا را از سر بگیرد.

علاوه بر این، استفاده از لیزر روی ناحیه برش جراحی، روند بسته‌شدن زخم و بازسازی پوست را نیز تسریع می‌کند.

۳. درمان زخم و مشکلات پوستی

نتایج علمی در این حوزه متفاوت است، اما بسیاری از دامپزشکان گزارش می‌دهند که لیزر درمانی می‌تواند در برخی زخم‌ها و بیماری‌های پوستی مفید باشد.
به‌خصوص در مواردی از جمله:

• زخم‌های مزمن یا دیرترمیم مانند گرانولوم لیسیدن،

• زخم‌های ناشی از فشار مانند هیگروماهای آرنج،

• التهاب‌های پوستی و برخی انواع درماتیت.

در این موارد، لیزر با تحریک جریان خون و افزایش بازسازی سلولی، می‌تواند روند ترمیم را تسریع کند؛ هرچند در برخی زخم‌ها، تفاوت چشمگیر با درمان‌های سنتی دیده نمی‌شود.

۴. دردهای عمومی و آسیب‌های بافت نرم

بسیاری از دامپزشکان از لیزر برای مدیریت دردهای عمومی مانند:

• دردهای عضلانی،

• کشیدگی‌ها،

• رگ‌به‌رگ شدن،

• التهاب تاندون یا بافت نرم

استفاده می‌کنند. این روش معمولاً باعث کاهش درد، کاهش اسپاسم عضلانی و تسریع بازتوانی می‌شود.

۵. بهبود روند ترمیم بعد از درمان‌های دندان‌پزشکی

پس از کشیدن دندان یا جراحی‌های دهان، لیزر درمانی می‌تواند تورم و درد بافت‌های دهانی را کاهش دهد و روند بهبود لثه را سرعت بخشد. تجربه دامپزشکان و مطالعات انسانی نیز این موضوع را تأیید می‌کنند.

۶. کاهش التهاب در بیماری‌های مزمن

در برخی از بیماری‌های همراه با التهاب پایدار، لیزر درمانی می‌تواند نقش حمایتی داشته باشد، از جمله:

• عفونت‌های مزمن گوش که منجر به التهاب و ضخیم‌شدن کانال گوش می‌شوند،

• التهاب مثانه (سیستیت) به‌ویژه در موارد مزمن یا عودکننده.

این اثر ضدالتهابی می‌تواند به کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی حیوان کمک کند.

آلپرازولام با افزایش فعالیت GABA (گاما آمینوبوتیریک اسید)، یک انتقال‌دهنده عصبی در مغز که به کاهش فعالیت عصبی کمک می‌کند، عمل می‌کند. این اثر باعث ایجاد یک پاسخ آرام‌بخش و ضد اضطراب می‌شود.

لیزر درمانی برای سگ‌ها چگونه انجام می‌شود؟

لیزر درمانی یک فرایند بدون درد و غیرتهاجمی است که اغلب سگ‌ها آن را به‌خوبی تحمل می‌کنند. معمولاً حیوان در طول درمان هوشیار باقی می‌ماند و دامپزشک بسته به راحتی سگ، او را در حالت ایستاده یا درازکش قرار می‌دهد. برای محافظت از چشم‌ها، استفاده از عینک ایمنی مخصوص لیزر برای حیوان، دامپزشک و هر فرد حاضر در اتاق ضروری است.

برای آرام‌تر شدن حیوان، برخی کلینیک‌ها از روش‌های سرگرم‌کننده مانند پدهای لیسیدنی با کره بادام‌زمینی یا خوراکی‌های خاص استفاده می‌کنند تا سگ بی‌حرکت بماند. در حیواناتی که جلسات متعدد به دلیل مشکلات مزمن دارند، آموزش آرام‌ماندن و تحمل پروسه می‌تواند تأثیر درمان را بیشتر کند.

مدت هر جلسه بسته به نوع دستگاه، شدت بیماری و اندازه سگ متفاوت است و معمولاً ۵ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. تعداد جلسات نیز بر اساس وضعیت هر حیوان تعیین می‌شود؛ برخی سگ‌ها تنها چند جلسه نیاز دارند، در حالی که موارد مزمن ممکن است به درمان‌های طولانی‌تر یا دوره‌ای احتیاج داشته باشند.

بیشتر کلینیک‌های دامپزشکی عمومی خدمات لیزر درمانی ارائه می‌دهند، اما مراجعه به متخصص توانبخشی دام کوچک می‌تواند مفید باشد، زیرا این متخصصان معمولاً به تجهیزات پیشرفته‌تر و گزینه‌های گسترده‌تری برای مدیریت درد دسترسی دارند.

عوارض جانبی لیزر درمانی برای سگ‌ها

زمانی که لیزر درمانی توسط فرد آموزش‌دیده انجام شود، احتمال بروز عوارض بسیار کم است. اما استفاده نادرست از دستگاه می‌تواند به بافت‌ها آسیب بزند، به همین دلیل باید همیشه تحت نظارت یک دامپزشک یا تکنسین واجد شرایط انجام شود.

مهم‌ترین خطر، آسیب چشمی است.
تابش مستقیم لیزر به چشم می‌تواند به شبکیه آسیب بزند و حتی منجر به کاهش بینایی شود؛ به همین دلیل استفاده از عینک محافظ کاملاً ضروری است.

عوارض بسیار نادر دیگری مانند سوختگی خفیف یا آسیب سطحی بافت ممکن است در اثر استفاده از تنظیمات اشتباه یا حرکت نادرست دستگاه ایجاد شود.

چه زمانی نتایج قابل مشاهده هستند؟

لیزر درمانی یک اثر تجمعی دارد؛ یعنی نتایج معمولاً با گذشت چند جلسه نشان داده می‌شوند. اغلب سگ‌ها پس از ۴ تا ۶ جلسه بهبود محسوس در درد، تحرک و سطح فعالیت نشان می‌دهند. در موارد مزمن مانند آرتروز، انجام جلسات نگهدارنده به‌صورت هفتگی یا ماهیانه می‌تواند کیفیت زندگی حیوان را بهبود دهد.

جایگاه لیزر درمانی در کنار سایر درمان‌ها

لیزر درمانی قرار نیست تمام بیماری‌ها را به‌تنهایی درمان کند، اما می‌تواند بخشی ارزشمند از یک برنامه درمانی چندوجهی باشد. ترکیب چند روش درمانی معمولاً بهترین نتایج را ارائه می‌دهد.

برای مثال در سگ‌های مبتلا به آرتروز، دامپزشک ممکن است علاوه بر لیزر درمانی، موارد زیر را نیز توصیه کند:

• مدیریت وزن

• مکمل‌های مفصلی مانند گلوکوزامین یا امگا ۳

• برنامه ورزشی مناسب و کنترل‌شده

• داروهای مسکن و ضدالتهاب

• درمان‌های مکمل مانند طب سوزنی، آب‌درمانی و ماساژ

این ترکیب به حیوان کمک می‌کند هم درد کمتری تحمل کند و هم عملکرد بهتری در طولانی‌مدت داشته باشد.