لیپیدوز کبدی در گربه‌ها (کبد چرب گربه) | آیا قابل درمان است ؟
لیپیدوز کبدی (Hepatic Lipidosis) که با نام کبد چرب در گربه‌ها نیز شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین علل نارسایی کبد در گربه‌ها است. این بیماری می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در گربه‌های میانسال، دارای اضافه‌وزن یا سابقه چاقی و به‌ویژه در گربه‌هایی که به‌طور ناگهانی دچار کاهش اشتها یا بی‌اشتهایی کامل شده‌اند مشاهده می‌شود.
زمانی که گربه غذا نمی‌خورد، بدن برای تأمین انرژی مورد نیاز خود به‌سرعت شروع به شکستن ذخایر چربی می‌کند. این مقدار زیاد چربی به سمت کبد حرکت کرده و در سلول‌های کبدی (هپاتوسیت‌ها) تجمع پیدا می‌کند. اگر این روند کنترل نشود، حجم چربی تجمع‌یافته آن‌قدر زیاد می‌شود که عملکرد طبیعی کبد مختل شده و اندام حیاتی کبد دیگر قادر به انجام وظایف اصلی خود، از جمله سم‌زدایی بدن، تنظیم متابولیسم و تولید پروتئین‌های ضروری نخواهد بود.
نکته بسیار مهمی که بسیاری از صاحبان گربه از آن بی‌اطلاع هستند این است که لیپیدوز کبدی می‌تواند تنها پس از چند روز غذا نخوردن شروع شود. به همین دلیل، اگر گربه شما بیش از ۲۴ تا ۴۸ ساعت از خوردن غذا امتناع کرد، این وضعیت یک هشدار پزشکی جدی محسوب می‌شود و لازم است در سریع‌ترین زمان ممکن با دامپزشک تماس بگیرید.
اگرچه لیپیدوز کبدی یک بیماری بسیار جدی و بالقوه مرگبار است، اما خوشبختانه در صورتی که تشخیص زودهنگام و درمان تهاجمی به‌موقع انجام شود، نرخ بهبودی و بقا در گربه‌ها به حدود ۹۰٪ می‌رسد. به همین دلیل، آگاهی صاحب پت و اقدام سریع، نقش بسیار مهمی در نجات جان گربه دارد.
علائم لیپیدوز کبدی در گربه‌ها
گربه‌های مبتلا به لیپیدوز کبدی (کبد چرب) معمولاً مجموعه‌ای از علائم بالینی را به‌صورت هم‌زمان نشان می‌دهند که به‌تدریج تشدید می‌شود. بسیاری از این نشانه‌ها در ابتدا ممکن است خفیف به نظر برسند، اما در صورت عدم توجه و درمان، می‌توانند به سرعت به یک وضعیت تهدیدکننده حیات تبدیل شوند.
علائم شامل موارد زیر هستند :
- کاهش شدید اشتها یا بی‌اشتهایی کامل
- کاهش وزن سریع و ناگهانی
- زردی (ایکتر) — زرد شدن سفیدی چشم‌ها، لثه‌ها و سایر بافت‌ها
- استفراغ
- بی‌حالی و افسردگی
- رفتارهای غیرعادی
- تورم در ناحیه شکم
- ضعف بدنی
- اسهال یا یبوست
- تیره شدن رنگ ادرار
- خونریزی یا کبودی غیرطبیعی روی بدن
⚠️ نکته بسیار مهم برای صاحبان گربه:
- اگر گربه شما بیش از ۲۴ تا ۴۸ ساعت غذا نخورد و حتی یکی از علائم بالا را نشان داد، این وضعیت را جدی بگیرید و در اسرع وقت به دامپزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام، شانس بهبودی را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
علت‌های ابتلای گربه به کبد چرب (لیپیدوز کبدی)
به‌طور کلی، هر عاملی که باعث کاهش شدید اشتها یا بی‌اشتهایی طولانی‌مدت در گربه شود می‌تواند زمینه‌ساز بروز لیپیدوز کبدی (کبد چرب) باشد. وقتی گربه غذا نمی‌خورد، بدن برای تأمین انرژی مورد نیاز خود به‌سرعت شروع به مصرف ذخایر چربی می‌کند و همین چربی‌ها به‌طور غیرطبیعی در کبد تجمع می‌یابند. از مهم‌ترین و شایع‌ترین علت‌های بروز این بیماری در گربه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
🔹 بیماری التهابی روده (IBD)
در این بیماری، ورود سلول‌های التهابی به دیواره روده باعث بروز علائمی مانند استفراغ مزمن، اسهال، کاهش اشتها و کاهش وزن می‌شود. این علائم در صورت تداوم، گربه را در معرض خطر ابتلا به لیپیدوز کبدی قرار می‌دهد.
🔹 کلانژیو‌هپاتیت و سایر بیماری‌های کبدی
تقریباً در تمامی بیماری‌های مربوط به کبد و مجاری صفراوی، علائمی مانند بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ و کاهش وزن مشاهده می‌شود. این وضعیت به‌طور مستقیم می‌تواند باعث شروع فرآیند کبد چرب در گربه‌ها گردد.
🔹 سرطان
وجود تومور در هر یک از اندام‌های بدن، به‌ویژه در دستگاه گوارش، می‌تواند باعث کاهش اشتها، ضعف عمومی و تحلیل رفتن بدن شود که در نهایت خطر لیپیدوز کبدی را افزایش می‌دهد.
🔹 پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
پانکراتیت یک بیماری بسیار دردناک در گربه‌هاست که معمولاً با بی‌اشتهایی شدید، تهوع، استفراغ و اسهال همراه است. همین کاهش غذا خوردن یکی از عوامل مهم در ایجاد کبد چرب به شمار می‌رود.
🔹 تغییرات محیطی و استرس شدید
گربه‌ها حیواناتی به‌شدت وابسته به روال و محیط خود هستند. حتی تغییرات به‌ظاهر ساده مانند:
- جابه‌جایی به خانه جدید
- ورود یک حیوان خانگی جدید
- حضور نوزاد یا فرد غریبه در خانه
- تغییر نوع غذا یا جای ظرف غذا
می‌تواند باعث استرس شدید و قطع غذا خوردن در گربه شود. همچنین گربه‌هایی که گم می‌شوند یا چند روز بدون دسترسی به غذا می‌مانند،در معرض خطر بالای لیپیدوز کبدی قرار دارند.
دامپزشکان چگونه لیپیدوز کبدی را در گربه‌ها تشخیص می‌دهند؟
دامپزشک ممکن است زمانی به لیپیدوز کبدی مشکوک شود که گربه در روزهای اخیر غذای کمی مصرف کرده و دچار کاهش وزن سریع شده است. معاینه بالینی می‌تواند سرنخ‌هایی بدهد، اما برای تفکیک این بیماری از سایر بیماری‌هایی که علائم مشابه دارند، آزمایش‌های تشخیصی ضروری است.دامپزشکان معمولاً بررسی را با انجام آزمایش خون کامل و آنالیز ادرار شروع می‌کنند.
در بسیاری از گربه‌های مبتلا به لیپیدوز کبدی، میزان بیلی‌روبین در خون بالا است و سطح آنزیم آلکالین فسفاتاز (ALP) — که یکی از آنزیم‌های کبدی است — به‌طور قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند. در صورت وجود لیپیدوز کبدی، سونوگرافی شکم معمولاً نشان می‌دهد که تمام کبد به‌طور یکنواخت بافت غیرطبیعی دارد، نه فقط یک قسمت خاص. در حین انجام سونوگرافی، دامپزشک می‌تواند با استفاده از یک سوزن ظریف، نمونه کوچکی از سلول‌های کبد برداشت کند. اگر این سلول‌ها پر از چربی باشند، تشخیص بیماری تأیید می‌شود. در برخی موارد، انجام آزمایش‌های تکمیلی نیز لازم است؛ هم برای تأیید لیپیدوز کبدی و هم برای شناسایی بیماری‌های زمینه‌ای که ممکن است عامل ایجاد آن بوده باشند.
درمان کبد چرب (لیپیدوز کبدی) در گربه‌ها
در نگاه اول، درمان لیپیدوز کبدی ساده به نظر می‌رسد :
گربه باید دوباره شروع به غذا خوردن کند. اما در واقعیت، این کار بسیار دشوارتر از آن چیزی است که تصور می‌شود. عملکرد ضعیف کبد باعث می‌شود گربه حال بسیار بدی داشته باشد و همین موضوع باعث بی‌اشتهایی او می‌شود. وقتی غذا نخورد، عملکرد کبد باز هم بدتر می‌شود… و این چرخه خطرناک ادامه پیدا می‌کند.
غذادادن اجباری به گربه‌ای که دچار تهوع است، معمولاً نتیجه عکس دارد. گربه‌ها اغلب احساس بدشان را به غذا نسبت می‌دهند و ممکن است خیلی سریع نسبت به غذا بیزاری پیدا کنند. به همین دلیل، در موارد لیپیدوز کبدی، برای رساندن سریع مواد غذایی به بدن، استفاده از لوله غذا (Feeding Tube) معمولاً بهترین گزینه است.
لوله‌های نازوگاستریک (لوله‌های باریکی که از طریق بینی وارد معده می‌شوند) ممکن است برای چند روز مناسب باشند، اما بسیاری از گربه‌های مبتلا به لیپیدوز کبدی به چند هفته تا چند ماه تغذیه از طریق لوله نیاز دارند. در این شرایط، یک راه‌حل بهتر و طولانی‌مدت‌تر، استفاده از لوله ازوفاگوستومی (Esophagostomy Tube) است. در این روش، دامپزشک گربه را برای مدت کوتاهی بی‌هوش کرده و لوله‌ای را از طریق یک برش کوچک در ناحیه گردن وارد مری می‌کند. سپس لوله در محل بخیه زده می‌شود تا صاحب حیوان بتواند برای مدت طولانی غذادهی را انجام دهد. بسته به شرایط بیمار، ممکن است از انواع دیگر لوله‌های تغذیه‌ای هم استفاده شود.
شروع تدریجی تغذیه (پیشگیری از سندرم ریفیدینگ)
بازگرداندن غذا به بدن گربه باید تدریجی و کنترل‌شده باشد. اگر حجم زیادی از غذا به‌طور ناگهانی وارد بدن شود، ممکن است باعث بروز سندرم ریفیدینگ (Refeeding Syndrome) شود؛ وضعیتی خطرناک و حتی کشنده که باعث به‌هم‌ریختگی شدید مایعات و الکترولیت‌های بدن می‌شود.
یک برنامه تغذیه‌ای معمول برای پیشگیری از این عارضه به صورت زیر است:
- روز اول: ۲۵٪ از نیاز کالری روزانه (در ۴ تا ۶ وعده)
- روز دوم: ۵۰٪ از نیاز کالری روزانه (در ۴ تا ۶ وعده)
- روز سوم: ۷۵٪ از نیاز کالری روزانه (در ۴ تا ۶ وعده)
- روز چهارم: ۱۰۰٪ از نیاز کالری روزانه (در ۴ تا ۶ وعده)
درمان‌های حمایتی
گربه‌های مبتلا به لیپیدوز کبدی ممکن است به دریافت برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز نیاز داشته باشند، از جمله:
- ویتامین‌های گروه B
- ویتامین K
- ویتامین E
- درمان با مایعات (سرم‌تراپی) حاوی منیزیم، فسفر و پتاسیم
سایر درمان‌ها بر اساس علائم بالینی گربه و بیماری‌های زمینه‌ای او تعیین می‌شوند.
بهبودی و مراقبت از گربه مبتلا به لیپیدوز کبدی
در ابتدای درمان، گربه‌ها معمولاً بستری می‌شوند تا تیم دامپزشکی بتواند وضعیت آن‌ها را از نزدیک تحت نظر بگیرد و در صورت نیاز، برنامه درمانی را تنظیم کند. اما پس از پایدار شدن شرایط، گربه می‌تواند دوره بهبودی را در خانه ادامه دهد.
اگر گربه شما دارای لوله تغذیه باشد، دامپزشک تمامی آموزش‌های لازم در مورد چگونگی غذادادن، دادن داروها و مراقبت از لوله را به شما ارائه خواهد داد. تغذیه از طریق لوله معمولاً تا یک یا دو ماه ادامه پیدا می‌کند. زمانی که تهوع گربه برطرف شده و شروع به افزایش وزن کند، وقت آن است که تغذیه دهانی را به‌تدریج آغاز کنید. دامپزشک معمولاً توصیه می‌کند که مقدار غذای داده شده از طریق لوله به تدریج کاهش یابد تا گربه دوباره احساس گرسنگی کند. زمانی که گربه بتواند به‌طور کامل و مستقل غذا بخورد، لوله تغذیه خارج می‌شود.
اگر در مورد وضعیت سلامتی یا روند درمان گربه خود هرگونه سوال یا نگرانی داشتید، حتماً با دامپزشک مشورت کنید.
نرخ بقای گربه‌های مبتلا به لیپیدوز کبدی چقدر است؟
پیش‌آگهی بیماری لیپیدوز کبدی به نوع درمان و همچنین وجود یا عدم وجود بیماری‌های زمینه‌ای بستگی دارد.
در صورت انجام درمان تهاجمی و به‌موقع، میزان بقا در گربه‌های مبتلا می‌تواند به ۹۰ درصد برسد.
با این حال، اگر کبد چرب به‌دلیل بیماری دیگری ایجاد شده باشد که درمان آن دشوار است، این میزان می‌تواند کمتر شود.
بنابراین مهم‌ترین عوامل مؤثر بر نرخ بقا در گربه مبتلا عبارت‌اند از:
- تشخیص زودهنگام
- شروع سریع تغذیه کمکی
- کنترل بیماری زمینه‌ای
- پایبندی صاحب حیوان به روند درمان
یک گربه با مشکلات کبدی چه غذایی باید بخورد؟
در گربه‌های مبتلا به لیپیدوز کبدی، تغذیه صحیح نقش کلیدی در درمان دارد و در واقع مهم‌ترین بخش برنامه درمانی محسوب می‌شود. معمولاً رژیمی توصیه می‌شود که دارای ویژگی‌های زیر باشد:
✅ پروتئین بالا برای حمایت از بافت‌های بدن
✅ کربوهیدرات پایین برای کاهش بار متابولیک روی کبد
✅ قابل هضم و انرژی‌زا برای جلوگیری از تحلیل عضلات
در بسیاری از موارد، دامپزشکان از غذاهای کنسروی درمانی (Recovery Diets) استفاده می‌کنند که برای دوران نقاهت و بیماری‌های شدید طراحی شده‌اند، از جمله:
- Hill’s Prescription Diet a/d
- Purina® Pro Plan® Veterinary Diets DM
البته برخی دیگر از بیماری‌های کبدی ممکن است به رژیم‌های غذایی متفاوت بهتر پاسخ دهند. به همین دلیل، دامپزشکی که با شرایط گربه شما آشناست می‌تواند بهترین گزینه‌ها را انتخاب کند.
کلام پایانی
بیماری‌های کبدی در گربه در صورت تشخیص به‌موقع، معمولاً قابل کنترل هستند. علائمی مانند کاهش اشتها و وزن، بی‌حالی و زردی پوست و چشم‌ها می‌توانند نشانه مشکلات کبدی باشند و نیاز به بررسی دامپزشکی دارند. شایع‌ترین آن‌ها، لیپیدوز کبدی (کبد چرب) و بیماری‌های التهابی کبد هستند که هرکدام درمان اختصاصی دارند. تشخیص با معاینه و آزمایش انجام می‌شود و درمان باید فقط تحت نظر دامپزشک صورت گیرد. با مدیریت درست و تغذیه مناسب، بسیاری از گربه‌ها می‌توانند به زندگی طبیعی بازگردند.
